Στις οικίες και ιδιωτικούς χώρους οι σκόροι ρούχων ζημιώνουν τα αποθηκευμένα προϊόντα που προέρχονται από φυτικής ή ζωικής προέλευσης με το να μειώνουν την αξία τους ή να τα καταστρέφουν.

Προσβάλλουν προϊόντα που προέρχονται από βαμβάκι, μαλλί, δέρμα, γούνα κλπ.

Στους σκόρους ρούχων συγκαταλέγονται έντομα που ανήκουν στα λεπιδόπτερα (πεταλούδες) και στα κολεόπτερα (σκαθάρια).

Οικογένεια Tineidae

Αποτελούνται από μικρού μεγέθους πεταλούδες και παρόλο που είναι φωτόφοβα έντομα, εμφανισιακά δεν είναι νυχτοπεταλούδες, ωστόσο αρέσκονται στο σκοτάδι και επιδιώκουν την ύπαρξη κάποιας πηγής υγρασίας πχ. σε ράφι για τα ρούχα ώστε να υφίσταται δυνατότητα καταφυγίου σε κρυψώνα. Δεν τρέφονται με βαμβάκι, χαρτί ή νάιλον, αλλά με κερατίνη (χαλιά, μάλλινα και γούνα) πέπτοντάς την δίχως να πίνουν νερό καθώς αξιοποιούν τα ούρα τους με μορφή ουρικού οξέος. Δεν προτιμούν τα δερμάτινα ρούχα από βοοειδή ή κουνέλια. Επιπλέον χρησιμοποιούν κάποιο χάρτινο ή φυτικό υλικό με σκοπό τη δημιουργία νύμφης. Το στάδιο ανάπτυξης του εντόμου που προσβάλλει τα μάλλινα ρούχα είναι μόνο η προνύμφη του. Αξιοσημείωτη είναι επίσης η συνήθειά τους να μην προσβάλλουν τα πολύ καθαρά μάλλινα, καθώς επιζητούν τα άπλυτα με οσμές. Επιπροσθέτως παρόλο που δεν στρέφεται προς τα λινά υφάσματα για προσβολή, υφίσταται το ενδεχόμενο της νύμφωσης σε αυτά.

Περιλαμβάνει 3 είδη σκόρου μάλλινων:

Tinea pellionella οικ. Tineidae

Ξεχωρίζει με μεγάλη ευκολία από το T. bisselliella καθώς στις πρόσθιες πτέρυγες διαθέτει 3 κηλίδες και επιπλέον δεν διαθέτει απλά τροφικό «αυλό – σωλήνα» αλλά έναν καλοσχηματισμένο σάκο προερχόμενο από το υλικό της τροφής του ο οποίος είναι ανοιχτός και από τις δυο πλευρές και στον οποίο καταφεύγει ως κρυψώνα για να τραφεί και να νυμφωθεί. Όταν δε πρόκειται να ξεκινήσει η διαδικασία νύμφωσης εσωτερικά του σάκου, αυτός κλείνεται και από τις δύο άκρες πριν την έναρξη. Εάν η προνύμφη εξέλθει από τον σάκο τότε πεθαίνει. Η τοποθεσία του σάκου για τη νύμφωση λαμβάνει χώρα στο ταβάνι και στις σχισμές της ντουλάπας όπου μεταφέρει μαζί του τον σάκο και γενικότερα μακριά από τα ρούχα. Το τέλειο άτομο ωοτοκεί στις ντουλάπες με γούνες. Αν εναποθέσει τα αυγά του στη κόγχη του συρταριού και δεν έχει κλείσει επαρκώς το συρτάρι, τότε ενδέχεται να εισέλθει μέσα το έντομο καθώς η προνύμφη χωράει σε οπή μεγέθους 1 mm.

Tineola bisselliella οικ. Tineidae

Συναντάται πολύ συχνά στην Ελλάδα, εμφανισιακά διαθέτει πολύ άσπρες πτέρυγες και γενικότερα φωτεινού χρώματος με άνοιγμα 1,2 mm και μήκος 7 – 8 mm. Κρύβεται μεν στο σκοτάδι, ωστόσο το αρσενικό κατευθύνεται προς το φως κατά την αναζήτηση του θηλυκού. Το θηλυκό ζει περίπου από δύο εβδομάδες μέχρι έναν μήνα και ωοτοκεί 40 έως 50 αυγά κατά συστάδες σε διάρκεια μίας νύχτας έως εβδομάδων και εντός μάλλινων υφασμάτων που περιέχουν κεράτινη. Η προνύμφη είναι λευκού χρώματος, δύναται να επιβιώσει για ένα διάστημα χωρίς τροφή, ωστόσο χρησιμοποιώντας τις ίνες του ρούχου δημιουργεί μια θήκη πλέγματος τύπου «αυλού – σωλήνα» που της επιτρέπει να κρύβεται και να τρέφεται εσωτερικά της ότι τροφή αποκομίσει. Αυτό το συγκεκριμένο στάδιο του πλέγματος διαρκεί από 55 ημέρες έως 2,5 χρόνια, ενώ η νύμφη ως στάδιο ανάπτυξης διαρκεί από 8 έως 14 ημέρες και έπειτα αποκαλύπτεται το τέλειο άτομο.

Εμφανίζεται όλο το χρόνο στα σπίτια δεδομένου ότι αρέσκεται στη ζέστη και αναλόγως των περιβαλλοντικών συνθηκών μπορεί να παρουσιάσει 4 γενιές ετησίως. Τέλος η ιδανική σχετική υγρασία που ευδοκιμεί είναι 75%.

Trichophaga tapetzella

 

Αποτελεί το μεγαλύτερο έντομο σε μέγεθος από τα άλλα δύο άνωθεν είδη σκόρου ρούχων της οικογένειας Tineidae. Διαθέτει λευκή κεφαλή και πρόσθιες πτέρυγες μαύρου χρώματος μόνο κατά το 1/3 του μήκους τους, καθώς το υπόλοιπο παραμένει λευκό. Επιπλέον Χρησιμοποιεί κι αυτό (όπως τα άλλα δύο είδη) υλικά προς σχηματισμό τροφικού «σωλήνα». Όσον αφορά τη προνύμφη δημιουργεί οπές σε μάλλινα υφάσματα αλλά και σε φτερά.

Αντιμετώπιση σκόρου λεπιδοπτέρων εντόμων

Η συνήθης πρακτική προϊόντος εκχυλίσματος αιθέριου ελαίου λεβάντας με ταμπλέτες σε σακουλάκια κρεμασμένα εντός ντουλάπας δεν επιφέρουν αποτελέσματα, καθώς επιφέρουν απωθητική και όχι θνησιγόνο δράση.

Η παλαιότερη πρακτική της ναφθαλίνης (μέσω ιδιότητας εξάχνωσης) παρόλο που καθίστατο άκρως αποτελεσματική αφενός σαν εντομοκτόνο τέλειου ατόμου ιδίως με δοσολογία 0,45 kg σε 2,8 m3 χώρου αφετέρου και ως θανατηφόρο για προνύμφες και αυγά, πλέον έχει απαγορευτεί η χρήση της ως καρκινογόνος ουσία. Επιπλέον η άμεση έκθεση της ναφθαλίνης στα ρούχα δημιουργεί μια χρωστική ως υπόστρωμα θρέψης βακτηρίων, συνεπώς ακόμα και με την αποσυρθείσα αυτή πρακτική τα ρούχα έπρεπε να εγκλείονται σε δικτυωτά πλαστικά.

Επιπλέον στη περίπτωση κουβερτών που εμβαπτίζονταν με τα εντομοκτονα σκευάσματα «EULAN» και «EDULAN» αντίστοιχων δραστικών ουσιών χλωροφαινυλίνης και flucophuron, η μέθοδος πλέον έχει καταργηθεί λόγω παγόρευσης εξαιτίας της τοξικότητας από τη σωματική επαφή με χημικές ουσίες υψηλής υπολειμματικότητας.

Σχετικά με τις ενδεδειγμένες πρακτικές οι καρποί κέδρου ή τα σκευάσματα λεβάντας επιφέρουν αποτελέσματα με έμμεσο τρόπο μόνο στη περίπτωση ερμητικού εγκλεισμού του ρούχου σε σακούλα με τον κέδρο (ή λεβάντα) να παρεμποδίζει τη δραστηριότητα του εντόμου χωρίς να το θανατώνει. Ωστόσο εάν χάρη σε αυτή τη μέθοδο το έντομο παραμείνει ανενεργό για μήνες, τότε θα επέλθει θάνατος λόγω ασιτίας. Ως εκ τούτου το ρούχο επιβάλλεται να παραμείνει κλειστό εντός σακούλας για μήνες.

Μια καλή πρακτική θεωρείται η έκθεση των ρούχων στον ήλιο ώστε να αφυδατωθούν, συνεπώς να μην προσβληθούν από τα λεπιδόπτερα έντομα του σκόρου, δεδομένου ότι επιζητούν υγρασία για να δράσουν. Παράλληλα ενδείκνυται και το τίναγμα των ρούχων στον εξωτερικό χώρο προς απομάκρυνση σκόνης αλλά και σκόρου.

Επιπλέον συνίσταται και η απότομη αλλαγή θερμοκρασίας. Αν για παράδειγμα τοποθετηθούν ρούχα και γούνες συντόμως σε θερμοκρασία -8 C0, έπειτα στους 10 C0 για λίγη ώρα, εν συνεχεία πάλι στους -8 C0 για λίγες ημέρες και εν τέλει σε συντήρηση ψυγείου στους 4 C0 τότε δεν υφίσταται περίπτωση προσβολής. Μια συνήθης πρακτική που εφαρμόζεται από τα καταστήματα πώλησης γούνινων ενδυμάτων. Ωστόσο σαν πρακτική πρέπει να επιβεβαιωθεί ότι δεν υπάρχει κάποια εστία σταθερής προσβολής από κάποιο ρούχο, καθώς η συγκέντρωση μαζεμένων αντικειμένων (όπως πχ. στη περίπτωση χαλιών) μπορεί να μεταφέρει μεταξύ τους τον σκόρο εάν έστω και ένα είναι ήδη προσβεβλημένο μολύνοντας μετέπειτα και τα υπόλοιπα. Τέλος ακόμα και στη περίπτωση εγκλεισμού μιας απλής μπλούζας σε σακούλα με αφαίρεση του αέρα μέσω συσκευών καθαρισμού κενού και εν συνεχεία τοποθέτηση σε κατάψυξη για μερικές ώρες μπορεί να θανατώσει τον σκόρο.

Τέλος ενδείκνυται το βούρτσισμα της γούνας μία φορά μηνιαίως προς απομάκρυνση μικρών προνυμφών και παράλληλα το χτένισμα με μικρές τσατσάρες.

Οικογένεια Dermestidae

Τα ενήλικα έντομα είναι κυρτά και μοιάζουν πολύ σχηματικά με τις πασχαλίτσες μήκους 3-4 mm, ωστόσο διαθέτουν τελείως διαφορετικά χρώματα και αντί για γύρη τρέφονται προσβάλλοντας τα μάλλινα είδη εφόσον έρθουν σε επαφή με τις προνύμφες δημιουργώντας τα τεράστιο πρόβλημα σε αυτά ως αγαθά ανθρώπινης ανάγκης. Σαν είδος σκόρου μάλλινων ειδών διακρίνεται εύκολα από τις προνύμφες εχόντων θυσάνων και μήκους 6-10 mm. Είναι αρκετά ευκίνητες, παμφάγες όπως με κερατίνη, δέρμα, χιτίνη, μυς και πτώματα (πχ. από νεκρά πτηνά). Διαθέτουν εντυπωσιακή ανθεκτικότητα στην λιμοκτονία αλλά και στα εντομοκτόνα προϊόντα καταπολέμησης. Στρέφονται επίσης τόσο σε χαρτί όσο και σε αποθηκευμένα γεωργικά προϊόντα ως σκόρος και τροφίμων.

Τα είδη που λογίζονται ως σκόροι μάλλινων ειδών εντάσσονται κυρίως στα γένη Antagenus και Anthrenus.

Antagenus unicolor κοιν. το μαύρο σκαθάρι χαλιών

Το μέγεθός της προνύμφης του κυμαίνεται από 6-10 mm και του τέλειου ατόμου από 3-4 mm. Τα τέλεια άτομα τρέφονται με γύρη αλλά οι προνύμφες με βελούδο, σιτηρά, νεκρά ζώα, σκόνη γάλακτος, αποξηραμένα κρέατα (ως πηγές ζωικής πρωτεΐνης), φυτικές ίνες, ρούχα μέχρι και έπιπλα. Ως εκ τούτου λογίζεται ως υψίστης σημασίας οικιακό παράσιτο. Παρόλο που κατά την ανάπτυξή του συνήθως διέρχεται από το προνυμφικό στάδιο στο επόμενο σε διάστημα 3 μηνών τηρουμένων των καλών συνθηκών με άφθονη τροφή, ενδέχεται να παρατείνει το προνυμφικό στάδιο έως 3 έτη προκαλώντας τεράστιες ζημιές όλο αυτό το χρονικό διάστημα.

Anthrenus verbasci οικ. Dermestidae

Το συναντάμε στην Ελλάδα και το ενήλικό του μοιάζει σχηματικά με πασχαλίτσα. Οι προνύμφες είναι μεγέθους 4-5 mm, εξαιρετικά τριχωτές μεγάλης πυκνότητας με το προσωνύμιο «μαλλιαρές αρκούδες» και διαθέτουν παρόμοια βιολογία επιζητώντας σκοτεινά μέρη και ζημιώνοντας κερατίνη και χιτίνη των φυτικών και ζωικών υλών αλλά και τα μάλλινα είδη όπως κουβέρτες, χαλιά, γούνες, ρούχα μέχρι και έπιπλα. Τα ενήλικα δεν είναι επιβλαβή τρεφόμενα με γύρη και νέκταρ λουλουδιών ιδίων των μαργαρίτων. Ωστόσο εναποθέτουν τα αυγά τους εντός οικιακού χώρου και συγκεκριμένα σε αεραγωγούς, ντουλάπες, κάτω από έπιπλα ή κάτω από κατωκάσια παρέχοντας εύκολη πρόσβαση για τροφή στις εκκολαπτόμενες προνύμφες.

Anthrenus scrophulariae το κοινό σκαθάρι χαλιού

Συναντάται στην Ευρώπη και κατ’ επέκταση στην Ελλάδα. Το ενήλικο μοιάζει κι αυτό σχηματικά με πασχαλίτσα και τρέφεται με γύρη και νέκταρ, ωστόσο η προνύμφη (μεγέθους 2,5-3,8 mm) όπως παρομοίως και με άλλα είδη Dermestidae τρέφεται με ζωικές ίνες και δύναται να καταστεί ζημιογόνο παράσιτο σε χαλιά, υφάσματα ακόμα και σε μουσιακά εκθέματα.

Πέραν αυτών των δύο γενών της οικογένειας Dermestidae, τα υπόλοιπα αποτελούν κατά κύριο λόγο σκόρο τροφίμων. Από το γένος Dermestes θα αναφερθούν δύο είδη με συμπεριφορά σκόρου ρούχων εκ των οποίων το ένα δημιουργεί με έμμεσο τρόπο προβλήματα και στην ουσία ζημιές οικονομικής σημασίας σε βιομηχανικό χώρο και το άλλο προσβάλλει τα μάλλινα υπό προϋποθέσεις.

Dermestes maculatus οικ. Dermestidae

Οι προνύμφες του είναι τριχωτές κατά σειρές με διαφορετικά μήκη τριχών, τρέφονται κυρίως με κουφάρια και αποξηραμένα ζωικά προϊόντα, αλλά προσβάλλουν και αποξηραμένα ψάρια, τυρί, αλλαντικά, πουλερικά και κυνοτροφές ως σκόρος τροφίμων. Πέραν όμως της οικονομικής του σημασίας ως σκόρος τροφίμων έχει αναφερθεί και ως παράσιτο της βιομηχανίας μεταξιού σε Ιταλία και Ινδία. Ωστόσο θεωρείται πλέον ήσσονος σημασίας σε σχέση με τα παλαιότερα χρόνια όντας μείζονος εξαιτίας της ιδιότητας της προνύμφης να διαρρηγνύει τις νύμφες του μεταξοσκώληκα με σκοπό να τραφεί από αυτές και επομένως να μην καθίστανται εύχρηστες για ξετύλιγμα με τελικό αποτέλεσμα τη μείωση της παραγωγής μεταξιού. Επίσης αναφέρθηκαν και περιστατικά μεταφοράς πρωτόζωου παράσιτου για τις νύμφες του μεταξοσκώληκα μέσω των προνυμφών D. maculatus με παρόμοιο αποτέλεσμα υποβάθμισης. Γενικότερα κατά τη διαδικασία νύμφωσης οι προνύμφες προκαλούν σημαντικές ζημιές σε οτιδήποτε υλικό διαρρήξουν για την εύρεση χώρου με σκοπό τη μετατροπή τους σε νύμφη (πχ. ξυλεία, φελλό, γύψο, λινό και βαμβάκι).

Dermestes lardarius οικ. Dermestidae

Οι προνύμφες του συγκεκριμένου σκαθαριού είναι επιλεκτικές ως προς τις επιφάνειες που προσβάλλουν. Μολονότι συναντάται σε κατοικίες ως οικιακό παράσιτο με τη τυπική δράση του ως προνύμφη Dermestidae (αποσύνθεση δέρματος και άλλων υλικών, μόλυνση υλικών και αγαθών κατά την επαφή και αποδιοργάνωση των δομών των κατασκευών προσβολής), προσβάλλει τα χαλιά μόνο όταν ρυπαίνονται με ορισμένες ουσίες όπως αίμα ή άλλες κηλίδες από ακαθαρσίες.

Σχετικά με την αντιμετώπιση των σκόρων ρούχων από τα σκαθάρια Dermestidae πρέπει να ληφθούν υπόψη τα εξής. Όπως έχει ήδη αναφερθεί τα ενήλικα τρέφονται με γύρη και οι προνύμφες με τα μάλλινα είδη. Ωστόσο μετά το στάδιο της νύμφης τα ενήλικα επιδιώκουν να κατευθυνθούν σε εξωτερικό χώρο προς εύρεση τροφής και κατά τη προσπάθειά τους να εξέλθουν εκτός της οικίας συγκεντρώνονται στα κλειστά τζάμια. Και όσα εξέλθουν θα επιστρέψουν εντός της οικίας για να ωοτοκήσουν. Ως εκ τούτου η καλύτερη προσέγγιση για αντιμετώπιση είναι η εύρεση της εστίας προσβολής. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις εστιών προσβολής είναι στολή σε πατάρι, πουπουλένια ξεσκονιστήρια και όπου εντοπίζονται παλαιά μάλλινα. Μετά την εύρεση της εστίας απαιτείται αποτελεσματικός χειρισμός με την απομάκρυνση του υλικού σε σακούλες, καθαρισμός και συγκέντρωση των υπολειμμάτων και έπειτα εφαρμογή υπολειμματικού ψεκασμού με κατάλληλα βιοκτόνα.

Επιπλέον η εφαρμογή παγίδων χώματος για έντομα, ερπετά κ.α. που συλλέγει (εν τέλει) πτώματα συνεπώς προσελκύοντας και εκατοντάδες προνύμφες Dermestidae οι οποίες ενδέχεται να εγκαταλείψουν τον εσωτερικό χώρο των κατοικιών.

Τέλος απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή για νεκρά ζώα εντός κατοικίας όπως πχ. πτηνά ή άλλα ζώα σε καμινάδες όπου αφενός κινητοποιούν τα ενήλικα Dermestidae τα οποία ίπτανται σε μεγάλες αποστάσεις λόγω όσφρησης της έντονης Πτωματοφάγες προνύμφες

 

Liposcelis bostrychophila οικ. Liposcelididae

 

Trogium pulsatorium οικ. Trogiidae